2026 Yılında Ciro Denetimi Rehberi
- Loba Partners
- 2 gün önce
- 5 dakikada okunur
İş dünyasında “ciro” sadece bir rakam değil, işletmelerin performansını, güvenilirliğini ve paydaşlarına karşı sorumluluğunu temsil eden bir başarı kriteri. Özellikle kira, franchising, royalty veya distribütörlük gibi kazancın ciroya endekslendiği anlaşmalarda, doğru beyan edilen ciro rakamı, kiralayan ve kiraya veren arasında adil ve sürdürülebilir bir iş ilişkisinin temelini oluşturmakta.
Ancak uygulamada tablo malesef her zaman bu kadar net değil. Yanlış veya eksik ciro rakamları, kiraya veren için önemli bir gelir kaybı, kiracı için ise güven sorunları ve hukuki riskler anlamına gelebiliyor. İşte bu noktada devreye danışmanlık ve denetim firmaları tarafından sağlanan ciro denetimi hizmeti girmekte. Ciro denetimi, işletmelerin beyan ettikleri satış hasılatının gerçeğe uygunluğunu bağımsız şekilde doğrulayan denetim sürecini ifade etmekte. Yazımızda ciro denetimine ilişkin hem şirketler hem de kiracılar için ayrıntılı bir rehber hazırlanmıştır.
CİRO DENETİMİ NEDEN GEREKLİDİR?
Ciro denetimi, ticari faaliyetlerin gerçek performansını ortaya koyarak karar vericilerin daha sağlıklı değerlendirmeler yapmasına imkân tanır. Eksik veya hatalı ciro beyanlarının önüne geçer. Kiralayanın kiraya dayalı gelirlerini tam, doğru ve adeletli bir şekilde elde etmesini sağlar.
Ciro denetimi kiraya veren ve kiralayan için finansal ve hukuki güvence sağlar. Yanlış beyan iddiaları marka ya da işletme için olumsuz algı yaratabilir. Bazı durumlarda kiracılar da denetim talep ederek, haksız iddaaların önüne geçmek istemektedir.
Ciroya dayalı kiralamalarda ciro denetimi, sözleşmeye uyumu güvence altına alır. Aynı zamanda taraflar arasında şeffaf, sürdürülebilir ve güvene dayalı bir iş ilişkisinin oluşmasına katkıda bulunur.
CİRO DENETİMİ NASIL YAPILIR?
HAZIRLIK, PLANLAMA VE SÖZLEŞME İNCELEMESİ
Ciro denetiminin ilk adımı, taraflar arasında imzalanan sözleşmenin detaylı biçimde incelenmesidir. Denetim ekibi, kira veya franchise sözleşmesindeki ciro tanımını, ciro beyan dönemlerini, ciro üzerinden kira oranını, sabit kira + ciro kira yapılandırmasını, istisna kalemlerini (örneğin iadeler, promosyonlar, vergiler) ve raporlama yükümlülüklerini detaylıca inceler. Bu inceleme ilerleyen adımlar için bir riskli alanları belirten bir rehber oluşturur.
İnceleme sonucunda hangi dönemlerin ya da hangi tür faaliyetlerin göz önünde bulundurulacağına ilişkin hazırlık ve planlama yapılır.
VERİ İNCELEME ve ANALİTİK TEKNİKLER
İkinci aşamada, denetime tabi işletmeden beyan edilen ciroya esas tüm kayıtlar temin edilir. Bunlar arasında:
• POS (satış noktası) raporları
• Muhasebe kayıtları ve gelir tablosu
• Banka tahsilat dökümleri
• Günlük kasa fişleri ve Z raporları
• Stok çıkışı, iade ve indirim süreçlerinin kayıtları.
• E-fatura, e-arşiv veya irsaliye kayıtları
• Online satış platformu verileri (varsa), yer alır.
Yukarıdaki belgeler, beyan edilen tutarlarla kayıtlı satış verileri arasındaki tutarlılığı test etmek için kullanılır. Örneğin, POS cihazlarından elde edilen toplam satış ile muhasebe kayıtlarındaki gelir tutarı karşılaştırılır. Bir diğer örnek, banka tahsilatlarıyla kasa hareketleri arasında farkların belirlenmesidir.
Kayıt incelemelerinin yanında, analitik denetim teknikleriyle de inceleme tavsiye edilir. Analitik denetim tekniklerine başvurularak; dönemsel satış eğilimleri, yüksek iade oranları veya olağan dışı indirimler gibi anomaliler de analiz edilmelidir. Geçmiş dönem cirosu trendleri ile mevcut beyanların kıyaslanması bir diğer analitik yöntemdir. AVM ziyaretçi sayıları ile kiracı ciroları arasındaki korelasyon gibi göstergelerdeki sapmalar da süreç içerisinde değerlendirilebilir. Analitik inceleme sonucunda yüksek riskli bulgular elde edildiyse, yeniden hesaplama tekniğine başvurularak kiracının sunduğu veriler üzerinden sözleşme hükümlerine göre ciro hesabı yeniden hesaplanmalıdır.
YERİNDE GÖZLEM VE GÖRÜŞMELER
Özellikle uzun vadeli kira veya franchise sözleşmelerinde, denetim ekibi iş yerinde saha gözlemi yapmalıdır. Saha gözleminde satış süreçleri, stok yönetimi ve POS işlemlerinin işleyişi yerinde incelenir. Gerekli görüldüğünde, muhasebe veya operasyon ekipleriyle bilgi doğrulama görüşmeleri yapılabilir. Amaç, beyan edilen ciro ile fiili satışlar arasındaki farkın sistemsel mi, insan hatası mı, yoksa kasıt mı olduğuna dair daha net bir resim elde etmektir.
Risk görülmesi durumunda belirli dönemlerde satışların ve fiş/fatura uygulamalarının fiziksel gözlemi gerçekleştirilebilir. Eş zamanlı gözlem için genellikle müşteri kılığında denetim (gizli müşteri denetimi) tercih edilir.
BULGULARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE RAPORLAMA
Ciro denetiminin temel dayanağı kira veya franchise sözleşmesi hükümleridir, bu nedenle elde edilen bulguların sözleşme hükümleri çerçevesinde değerlendirilmesi gerekir.
Tespit edilen bulgular rapor taslağında ayrıntılarıyla belirtilir. Nihai denetim raporu yayınlanmadan önce, denetim sonucunda ortaya çıkan ciro farkları için kiracı ile kiralayan arasında görüşme organize edilir. Rapor öncesinde, anlaşmazlıklara ilişkin uzlaşma yolları, sözleşmede fesih hakkı, tazminat ya da ceza hükümlerinin değerlendirilmesi gerekir. Raporların yayınlanmadan önce ilgili taraflara sunulması ve olası senaryoların değerlendirilmesi, ilerleyen süreçte anlaşmazlıkların çözülmesini kolaylaştırmaktadır. Gelecekte benzer hataların önlenmesi için, öneriler geliştirilerek ilgili taraflara ayrıca sunulmaldır.
📌 Okuyucuya Öneri: Şirketiniz veya kira sözleşmesi yaptığınız şirketler için profesyonel bir ciro denetimi hizmeti almak istiyorsanız, Loba Partners Yeminli Mali Müşavirlik gibi uzman bir ekipten destek alabilirsiniz
Loba Partners Yeminli Mali Müşavirlik, uluslararası sertifikalı sektör profesyonelleri ile alışveriş merkezlerinde ciro denetimi dahil olmak üzere, tüm ciro denetim süreçlerinde A’dan Z’ye danışmanlık hizmetleri sunmaktadır.
CİRO DENETİMİ YAPILIRKEN KARŞILAŞILAN ZORLUKLAR
Sözleşme Eksiklikleri
Ciro denetimi yapılabilmesi için kira/franchise sözleşmesinde denetim yetkisinin açıkça tanımlanmış olması gerekir. Denetim dönemi, bildirim esasları, hangi belgelerin sunulacağı ve denetimin nasıl yapılacağı gibi detaylar yazılı olmalıdır.
Bir diğer önemli güçlük, sözleşmelerde yer alan ciro tanımının net olmamasıdır.
Hangi gelir kalemlerinin ciroya dahil edileceği (örneğin iadeler, personel satışları, indirimli kampanyalar veya KDV dâhil tutarlar) taraflarca farklı yorumlanabilir. Bu durum, denetim bulgularının yorumlanmasında tartışmalara yol açabilmektedir.
Verilere Erişim ve Veri Bütünlüğü
Ciro denetiminin en sık karşılaşılan zorluklarından biri, doğru ve eksiksiz veri setine ulaşamamaktır. Bazı işletmelerde kayıt sistemleri dağınık, farklı platformlarda veya manuel tutulmuş olabilir. POS sistemleri, e-ticaret altyapıları, ERP ve muhasebe programları arasında entegrasyon eksikliği olabilir. Bu gibi durumlarda, denetim ekibi verileri manuel birleştirmek zorunda kalabilir. Veriler arasında tarihsel ve yapısal uyumsuzluklarla da karşılaşılabilir. Veri erişimi ve veri bütünlüğü, denetimde hata riskini arttırarak, inceleme sürecini yavaşlatabilmektedir.
Gizlilik ve Paylaşım Direnci
Denetim sürecinin başarısı taraflar arasındaki iletişime bağlıdır. Kiracı taraflar, ticari sır veya müşteri gizliliği gerekçesiyle tüm verilerini denetim ekibiyle paylaşmaktan çekinebilir. Veri paylaşımındaki bu kısıtlar, denetimin kapsamını daraltabilir veya sonuçların sınırlı kalmasına neden olabilir. Bu nedenle kira/franchise sözleşmesinde hangi verilerin paylaşılması gerektiği ayrıntılarıyla belirtilmelidir.
Nakit Satış ve Kayıt Dışı İşlemler
Özellikle yüksek nakit döngüsüne sahip sektörlerde (örneğin yeme-içme, perakende veya eğlence alanları), kayıt dışı satışların olması durumunda, bu durumun tespiti denetimlerin zorlu kısmıdır. Bu tür işlemler doğrudan sistemde görünmediği için, denetim ekibinin analitik tekniklerle (örneğin malzeme tüketimi oranı, günlük fiş - fatura sayısı vb.) değerlendirme yapması gerekir.
Dönemsel Dalgalanmalar
İşletmelerin ciroları mevsimsel olarak değişkenlik gösterebilir. Denetim sırasında bu değişkenlikler dikkate alınmadığında, normal bir düşüş, “eksik beyan” olarak algılanabilir. Bu nedenle, ciro denetimi yapılırken iş modelinin doğası ve sektör dinamikleri denetim ekibi tarafından mutlaka analiz edilmelidir.
ALIŞVERİŞ MERKEZLERİNDE CİRO DENETİMİ
Alışveriş merkezlerinde kira sözleşmeleri genellikle sabit kira + ciro kirası modeline dayanmaktadır. Bu kiralama modelinde kiracılar, aylık sabit kiraya ek olarak satış hasılatı (ciro) üzerinden belli bir yüzde kira öder. Kiracının cirosu önceden sözleşmede belirlenen eşik değerlere ulaştığında ya da kiracının cirosu sabit kira + “ciro payı” oranını aştığında, fark tutar kira olarak ödenir.
Alışveriş merkezi yönetimleri eğer kiracıyı denetleme hakkı sözleşmede var ise denetim firmalarından hizmet alarak ciroya dayalı kiranın doğru hesaplanıp hesaplanmadığı değerlendirilebilir. Günümüzde alışveriş merkezlerinde ciro denetimi yaygın olarak tercih edilmektedir.
SONUÇ ve DEĞERLENDİRME
Ciro denetimi, yalnızca rakamların doğruluğunu test eden bir süreç değil, işletmelerin güvenilirlik, şeffaflık ve sürdürülebilirlik temellerini güçlendiren stratejik bir araçtır. Özellikle kira, franchising, royalty veya distribütörlük gibi ciroya dayalı iş modellerinde, doğru beyan ve adil paylaşımın sağlanması tüm taraflar için önem arz etmektedir.
Profesyonel bir ciro denetimiyle, beyan edilen tutarların gerçek satış verileriyle uyumu doğrulanır, gelir kayıpları önlenir ve olası ihtilafların önüne geçilir. Aynı zamanda ciro denetimi, iç kontrol süreçlerinin güçlendirilmesine ve geleceğe yönelik daha sağlıklı finansal planlamaların yapılmasına katkı sağlar.
📌 Okuyucuya Öneri: Şirketiniz veya kira sözleşmesi yaptığınız şirketler için profesyonel bir ciro denetimi hizmeti almak istiyorsanız, Loba Partners Yeminli Mali Müşavirlik gibi uzman bir ekipten destek alabilirsiniz.
Loba Partners Yeminli Mali Müşavirlik, uluslararası sertifikalı sektör profesyonelleri ile alışveriş merkezlerinde ciro denetimi dahil olmak üzere, tüm ciro denetim süreçlerinde A’dan Z’ye danışmanlık hizmetleri sunmaktadır.
Ayrıntılı bilgi için iletişim kanalları üzerinden bizlere ulaşabilirsiniz.
Loba Partners
Denetim Ekibi
İletişim: (0212) 806 7407
Yorumlar